Τί είναι ο υποθυρεοειδισμός;
Ο υποθυρεοειδισμός είναι μία λειτουργική διαταραχή του θυρεοειδούς αδένα, κατά την οποία, ο θυρεοειδής αδένας δεν παράγει επαρκή ποσότητα θυρεοειδικών ορμονών.
Ο θυρεοειδής είναι ένας αδένας ο οποίος βρίσκεται στη βάση του λαιμού. Έχει δύο λοβούς οι οποίοι ενώνονται με τον ισθμό του θυρεοειδούς. Ο θυρεοειδής παράγει δραστικές ορμόνες, δύο εκ των οποίων είναι η θυροξίνη (Τ4) και η τριωδιοθυρονίνη (Τ3).
Η Τ3 και η Τ4 έχουν πολλαπλές και σημαντικές δράσεις στον οργανισμό. Οι ποσότητές τους που απαιτούνται για την καλή λειτουργία του οργανισμού ελέγχονται από τον εγκέφαλο με τη βοήθεια της θυρεοτρόπου ορμόνης (TSH), που παράγεται από την υπόφυση, έναν μικρό αδένα που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου. Μόλις μειωθούν τα επίπεδα των ορμονών Τ3, Τ4 στο αίμα, ο θυρεοειδής δέχεται την εντολή να αυξήσει την παραγωγή τους μέσω αύξησης της TSH και το αντίστροφο.
Ταξινόμηση
Ανάλογα με την αιτία που προκαλεί τον υποθυρεοειδισμό, κατατάσσεται στις παρακάτω κατηγορίες:
Πρωτοπαθής:
Όταν έχει βλάβη ο θυρεοειδής αδένας (90% των περιπτώσεων)
Δευτεροπαθής:
Όταν έχει βλάβη η υπόφυση, δεν παράγει αρκετή θυρεοειδοτρόπο ορμόνη (TSH), την ορμόνη που ειδοποιεί τον θυρεοειδή να εκκρίνει τιςθυρεοειδικές ορμόνες.
Τριτοπαθής:
Όταν έχει βλάβη ο υποθάλαμος, ο οποίος δεν παράγει αρκετή θυρεοεκλυτίνη (TRH), την ορμόνη που ειδοποιεί την υπόφυση να εκκρίνει την TSH.
Αίτια υποθυρεοειδισμού
Η ανεπάρκεια ιωδίου είναι, παγκόσμια, η πιο συχνή αιτία του υποθυρεοειδισμού, καθώς το ιώδιο είναι το βασικό συστατικό για τη σύνθεση των θυρεοειδικών ορμονών και η έλλειψή του από τη διατροφή οδηγεί σε ανεπαρκή παραγωγή τους. Στη σημερινή εποχή, μετά την προσθήκη ιωδίου στο μαγειρικό αλάτι εξασφαλίζει την ελάχιστη ιωδίωση των τροφών και η αιτία αυτή δεν είναι πλέον συχνή στη Δύση ανεξάρτητα από τον τόπο διαβίωσης ή την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε ιώδιο.
Σε άτομα που έχουν επάρκεια ιωδίου, ο υποθυρεοειδισμός προκαλείται συχνά εξαιτίας χρόνιων φλεγμονωδών διαταραχών, όπως η χρόνια αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα (ή θυρεοειδίτιδα Hashimoto), η οποία αποτελεί μία από τις συχνότερες αιτίες του. Η θυρεοειδίτιδα Hashimoto είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα όπου το αμυντικό σύστημα του οργανισμού επιτίθεται στον θυρεοειδή και τον καταστρέφει. Όταν ο ασθενής έχει θυρεοειδίτιδα Hashimoto στο αίμα του ανευρίσκονται συχνά υψηλά επίπεδα θυρεοειδικών αντισωμάτων.
Ορισμένες γυναίκες αναπτύσσουν υποθυρεοειδισμό μετά ή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και ονομάζεται και επιλόχειος θυρεοειδισμός.
Στο παρελθόν, πολλές περιπτώσεις υποθυρεοειδισμού προέκυπταν από προηγούμενη θυρεοειδεκτομή (χειρουργική αφαίρεση του θυρεοειδούς), επειδή η εγχείρηση ήταν η πιο συχνή μέθοδος αντιμετώπισης των προβλημάτων του αδένα.
Σήμερα, όμως, παρατηρούνται περισσότερες περιπτώσεις οφειλόμενες σε προηγούμενες θεραπείες με ραδιενεργό ιώδιο, παρά σε χειρουργεία.
Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις συγγενούς (εκ γενετής) υποθυρεοειδισμού. Υπολογίζεται ότι περίπου 1 στα 4.500 παιδιά γεννιούνται με υπολειτουργία του θυρεοειδούς. Εάν η νόσος δεν εντοπιστεί αμέσως μετά τη γέννηση, ώστε να αρχίσει αμέσως η θεραπεία, τα παιδιά αυτά παρουσιάζουν νοητική υστέρηση. Γι’ αυτό τον λόγο στις περισσότερες προηγμένες χώρες γίνεται σε όλα τα νεογέννητα έλεγχος για υποθυρεοειδισμό.
Υποθυρεοειδισμός μπορεί επίσης να εμφανιστεί μετά από ακτινοβολία του εγκεφάλου, το πλαίσιο αντιμετώπισης υποκείμενης κακοήθειας.
Στο πλαίσιο του συνδρόμου Sheehan μπορεί να εμφανιστεί επίσης υποθυρεοειδισμός. Το σύνδρομο αυτό μπορεί να εμφανιστεί σε γυναίκες με σοβαρή αιμορραγία κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης ή τοκετού, με αποτέλεσμα να καταστραφεί η υπόφυση.
Ορισμένα φάρμακα όπως το λίθιο, η αμιοδαρόνη, τα φύκια ή αντιθυρεοειδικά χάπια (προπυλθειουρακίλη (PTU) και μεθιμαζόλη) επίσης μπορεί να προκαλέσουν υποθυρεοειδισμό. Τέλος, ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε ακτινοβολία για τη νόσο Hodgkin’s ή για καρκίνο στη γλώσσα, συχνά εμφανίζουν υποθυρεοειδισμό μερικούς μήνες ή μερικά χρόνια μετά τη θεραπεία. Τέλος, η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων ιωδίου που ανευρίσκονται σε βιταμίνες, σιρόπια για το βήχα ή σκιαγραφικά που χρησιμοποιούνται στους ακτινολογικούς ελέγχους, επίσης μπορεί να προκαλέσουν υποθυρεοειδισμό»
Πως εκδηλώνεται η νόσος – Συμπτώματα
Τα συμπτώματα και οι κλινικές εκδηλώσεις του υποθυρεοειδισμού είναι συνάρτηση του βαθμού της ανεπάρκειας των ορμονών αλλά και της ηλικίας του ασθενούς.
Στα αρχικά στάδια, ο υποθυρεοειδισμός συχνά είναι ασυμπτωματικός ή έχει πολύ ήπια συμπτώματα.
Ο υποκλινικός υποθυρεοειδισμός είναι η κατάσταση όπου τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα είναι κανονικά, τα επίπεδα όμως της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης (TSH) ελαφρά ανεβασμένα.
Όταν όμως έχουμε υψηλότερα επίπεδα TSH και χαμηλά επίπεδα ελεύθερης T4, η κατάσταση περιγράφεται ως κλινικός ποθυρεοειδισμός.
Αρχικά εμφανίζονται:
- Υπερευαισθησία στο κρύο
- Δυσκοιλιότητα
- Αύξηση βάρους και κατακράτηση υγρών
- Μειωμένη εφίδρωση
- Βραδυκαρδία και χαμηλά δυναμικά στο καρδιογράφημα
- Εύκολη κόπωση
- Υπνηλία
- Μυϊκές κράμπες και πόνος στις αρθρώσεις
- Ξηρό δέρμα και τραχύ δέρμα
- Λεπτά και εύθραυστα νύχια
- Πεσμένη διάθεση
- Υπερπρολακτιναιμία, γαλακτόρροια
- Υπογονιμότητα, διαταραχές εμήνου ρύσης
- Αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα
Σε επόμενα στάδια μπορεί να εμφανιστούν:
- Βρογχοκήλη, δηλαδή έντονη διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα
- Αργή εκφορά της ομιλίας
- Μειωμένα αντανακλαστικά
- Ξηρό και οιδηματώδες δέρμα
- Τριχόπτωση
- Διαταραχές εμμήνου ρύσης
- Υποθερμία, δηλαδή χαμηλή θερμοκρασία του σώματος
- Διαταραχές της διάθεσης- κατάθλιψη
- Διαταραχές της μνήμης και των υπόλοιπων γνωστικών λειτουργιών
- Μειωμένη λίμπιντο στους άνδρες λόγω της ανεπαρκούς σύνθεσης τεστοστερόνης.
- Έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας
Ο υποθυρεοειδισμός σε προχωρημένο στάδιο, γνωστός και ως μυξοίδημα, είναι σπάνιος, αλλά όταν συμβεί, μπορεί να είναι απειλητικός ακόμα και για τη ζωή σας. Τα συμπτώματα σε αυτή την περίπτωση περιλαμβάνουν χαμηλή αρτηριακή πίεση, μειωμένη αναπνοή, μειωμένη θερμοκρασία σώματος, απάθεια, ακόμα και κώμα. Σε ακραίες περιπτώσεις, το μυξοίδημα μπορεί να αποβεί θανατηφόρο.
Υποθυρεοειδισμός στα νεογνά και βρέφη
Όταν τα νεογνά έχουν προβλήματα με υποθυρεοειδισμό, αυτά τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Κιτρίνισμα του δέρματος και του λευκού των ματιών (ίκτερος).
- Συχνά επεισόδια πνιγμού
- Μεγάλη σε μέγεθος γλώσσα
- Οίδημα προσώπου
- Δυσκοιλιότητα
- Μειωμένη σωματική ανάπτυξη
- Υπερβολική υπνηλία
Όταν ο υποθυρεοειδισμός στα νεογνά δεν αντιμετωπιστεί, ακόμα και οι ήπιες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρή σωματική και διανοητική καθυστέρηση.
Διάγνωση Υποθυρεοειδισμού
Αρχικά, μέσω της κλινικής εξέτασης τίθεται η υποψία υποθυρεοειδισμού. Αναζητούμε κλινικά σημεία και συμπτώματα υποθυρεοειδισμού, όπως περιγράφηκαν παραπάνω και ψηλαφούμε προσεκτικά το θυρεοειδή αδένα. Η κλινική εξέταση μπορεί να αποκαλύψει ένα μικρότερο του κανονικού θυρεοειδή αδένα, αν και καμιά φορά ο θυρεοειδής μπορεί να είναι φυσιολογικού μεγέθους ή ακόμα και υπερμεγέθης (βρογχοκήλη).
Για τη αξιόπιστη διάγνωση του υποθυρεοειδισμού απαιτείται ο προσδιορισμός των επιπέδων των θυρεοειδικών ορμονών και της θυρεοτρόπου ορμόνης στο αίμα.
Υψηλά επίπεδα TSH σημαίνουν ότι ο θυρεοειδής δεν παράγει αρκετές θυρεοειδικές ορμόνες (κυρίως Τ4 και δευτερευόντως τριιωδοθυρονίνη, Τ3).
Επιπλέον, μπορεί να απαιτηθούν και άλλες εξετάσεις όπως:
- Αντισώματα θυρεοειδούς (anti-TG, anti-TPO) ως ένδειξη αυτοάνοσου νοσήματος που μπορεί να καταστρέφει τον αδένα.
- Χοληστερόλη ορού, που μπορεί να είναι αυξημένη στον υποθυρεοειδισμό.
- Επίπεδα προλακτίνης, στο πλαίσιο γενικού ελέγχου της λειτουργίας της υπόφυσης.
- Γενική εξέταση αίματος και μέτρηση φερριτίνης, στο πλαίσιο ελέγχου για αναιμία.
Επίσης, μπορεί να ζητηθεί:
- Υπερηχογραφικός έλεγχος του θυρεοειδόυς αδένα
- Σπινθηρογράφημα του θυρεοειδύς αδένα
Θεραπεία υποθυρεοειδισμού
Για να αντιμετωπισθούν τα συμπτώματα του υποθυρεοειδισμού απαιτείται η αποκατάσταση της ορμονικής ισορροπίας.
Έτσι, όταν τεθεί η διάγνωση, η θεραπεία του υποθυρεοειδισμού είναι απλή με τη χορήγηση υπό μορφή χαπιού της ορμόνης που λείπει, της θυροξίνης. Συνήθως ξεκινάμε με μικρές δόσεις, οι οποίες και αυξάνονται βαθμιαία. Η θεραπεία συνήθως είναι ισόβια, απαραίτητη για τη ζωή αλλά κυρίως για την ποιότητά της, και δεν έχει παρενέργειες όταν η ημερήσια δόση της θυροξίνης είναι η κατάλληλη.
Όταν παίρνετε θυροξίνη είναι σημαντικό να θυμάστε:
- Η θυροξίνη απορροφάται καλύτερα σε άδειο στομάχι. Έτσι, καλό είναι να λαμβάνεται το πρωί, με άδειο στομάχι και 1 ώρα πριν από άλλα φάρμακα.
- Φροντίστε να λαμβάνεται το ίδιο φαρμακευτικό σκεύασμα κάθε φορά. Μπορεί να χρειαστεί να ελεγχθούν τα επίπεδα των ορμονών σας, αν αλλάξετε εμπορική ονομασία φαρμάκου.
- ΜΗΝ παίρνετε θυροξίνη μαζί με ασβέστιο, σίδηρο, πολυβιταμίνες, αντιόξινα διοξειδίου του αργιλίου, χολεστιπόλη, ή άλλα φάρμακα που δεσμεύουν τα χολικά οξέα, ή συμπληρώματα φυτικών ινών.
- Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας αν καταναλώνετε προϊόντα που περιέχουν σόγια ή φυτικές ίνες, καθώς ορισμένες διαιτητικές αλλαγές μπορεί να μεταβάλουν τον τρόπο με τον οποίο το σώμα σας απορροφά τη θυροξίνη.
- Αφού ξεκινήστε τη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, ενημερώστε τον γιατρό σας αν σας παρουσιαστούν συμπτώματα αυξημένης θυρεοειδικής δραστηριότητας (υπερθυρεοειδισμός), όπως: γρήγορη απώλεια βάρους, νευρικότητα ή αστάθεια και εφίδρωση.
ΜΗΝ διακόπτετε το φάρμακο όταν νιώσετε καλύτερα. Συνεχίστε να το παίρνετε ακριβώς όπως σας συνέστησε ο γιατρός σας. Πρέπει να συνεχίσετε τη φαρμακευτική αγωγή ακόμα και όταν εξαφανιστούν τα συμπτώματα. Όταν ξεκινήσετε τη φαρμακευτική αγωγή, ο γιατρός σας θα ελέγχει τα επίπεδα των ορμονών κάθε 2-3 μήνες. Στη συνέχεια, τα επίπεδα των ορμονών πρέπει να ελέγχονται τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο.